Nordycka Wiki
Advertisement

<place lat="62.11964068" lon="-6.92672594" width=300 zoom=3 />

Wyspy Owcze - Merkið

Farerska flaga - Merkið

Tú_alfagra_land_mítt

Tú alfagra land mítt

Farerski hymn państwowy Tú alfagra land mítt (pol. Mój kraju najpiękniejszy)

Klaksvik - panorama

Farerska owca podziwia panoramę Klaksviku

Saksunardalur

Malownicza dolina Saksunardalur prowadząca do Saksun i laguny Pollurin

Wyspy Owcze (farer. Føroyar, pot. Faroje) - archipelag 18 wysp wulkanicznych na Morzu Norweskim położony w trójkącie między Norwegią, Islandią i Wielką Brytanią. Wyspy stanowią autonomiczne terytorium zależne Danii. Wspólnie z Islandią i Grenlandią tworzą region Vestnorden.

Głównymi miastami na Wyspach są Tórshavn (stolica), Klaksvík, Hoyvík oraz Argir.

Pierwsza rzecz, którą przybysz czuje się uderzony, gdy statek zbliża się do portu Havnen, stolicy Faerø, jest niepozorność tego miasta i olbrzymie pustkowie jakim jest ono otoczone ze wszystkich stron. W dół aż do nagiego wybrzeża, które morze poszarpało w niezliczone cyple i szkiery, ciągnie się tylko skaliste pustkowie; ku górze przechodzi ono w pustynne pasmo wzgórz, a za nim wznoszą się dzikie górskie turnie. I oto człowiek przybył do jednego z tych miejsc, gdzie świat się kończy, do dalekich wysp, które Wergiliusz w swoich Georgikach wspomina z pewną jakby trwogą jako Ultima Thule. Andreas William Heinesen, Wyspy dobrej nadziei

Odczuwał potrzebę znalezienia się wśród prawdziwych ludzi, posłuchania jasnej i zrozumiałej rozmowy osób wykształconych, języka czystszego i szlachetniejszego niż ten, jaki na co dzień brzmiał mu w uszach, owa gwara farerska, mieszanina norweskiego z pierwotnymi dźwiękami mowy świata podziemnych koboldów, gnomów i trollów. Andreas William Heinesen, Czarny kocioł

Ktoś, gdzieś, kiedyś napisał, że Wyspy Owcze są nieciekawe i że nie ma tam nic godnego uwagi. Widocznie tam nie był albo jest kretynem. Wprawdzie nie ma tam McDonaldów, katedr czy cerkwi z pozłacanymi kopułami, ale klimat tej krainy jest fantastyczny! Ciche, opatulone chmurami, potężne masywy zielonych wzgórz, ciągnące się w zamgloną nieskończoność działały na nas jak muzyka medytacyjna dla kobiet w ciąży. puff.africatwin.com.pl

Samotność na Farojach jest odmienna od samotności w Warszawie. Ta druga to przygnębiająca konieczność wynikająca z przyzwolenia na powierzchowność w kontaktach miedzy ludźmi - ot, prześlizgiwanie się po falkach stawu, stłoczone rybki wystawiające pyszczki do wędek kariery. Samotność na Farojach jest całkowicie niezależnym i suwerennym wyborem, przyzwoleniem na brak niepotrzebnych i jałowych relacji, roztopieniem się w naturze, która pozwala odnaleźć na powrót to co najważniejsze. Bez zagłuszania bez hałasu pstrokatych dodatków i gonitwy do końca. Zatrzymać się. I mieć pewność, że za pięć oddechów nie zostanie to odebrane natrętnym brzęczeniem komórki ani przejeżdżającym autobusem pełnym gapiów. Polonia Farerska

Jak to podkreślałem już tyle razy przedtem, choć może jeszcze nie dość często i nie dość stanowczo - bo wciąż jeszcze wydają się istnieć osoby nieprzekonane - absolutny środek świata znajduje się na Wyspach Owczych i nosi nazwę Tórshavn. Andreas William Heinesen, Zaczarowane światło

Urodzić się i wychować w takim miejscu, to - nietrudno pojąć - wielka łaska, z westchnieniem politowania oraz wzruszeniem ramion przychodzi myśleć o tych nieszczęsnych, którzy znają świat tylko z lektury pesymistycznych tytułów gazet z wielkich krajów.

Najbardziej pożałowiania godni wydają się jednak nadobni przybysze z cywilizowanego świata, kiedy od czasu do czasu pojawiają się na ulicach Tórshavn, w charakterze angielskich, francuskich czy niemieckich turystów, snując się w deszczu i mgle z bezużytecznymi lornetkami zwisającymi smętnie na brzuchach, niby postacie z dantejskiego piekła. Łatwo zrozumieć ich głębokie westchnienie i niepocieszone miny, bo nie znając żadnego klucza do tego co ich otacza, skazują się na piekielną zaiste nudę głębokiej prowincji. Nie pojmują, że lepka mgła, w której mackach ugrzęźli, to ta sama odwieczna szaruga, z której ongiś powstał świat w pełni chwały, a brak im cierpliwości, by poczekać kilka dni, tygodni czy miesięcy, aż cud się powtórzy i wody niebieskie zbiorą się w jedno, odsłaniające suchy ląd - jak napisano. Andreas William Heinesen, Zaczarowane światło

Geneza nazwy[]

Próba dokonania analizy genezy nazwy Føroyar uświadamia staronordycki rodowód języka farerskiego. Duńska nazwa Færøerne składa się bowiem ze staronordyckiego słowa fær (owca) oraz członu øerne (liczby mnogiej od duńskiego słowa ø - wyspa)[1]. W farerskim nazwa Føroyar posiada "klasyczno-farerski" człon oyar (liczba mnoga od oy - wyspa, współcześnie w farerskim używa się słowa oyggj). Owcę Farerczycy zaś określają słowem mæum[2].

Farerczycy używają także w odniesieniu do swojej ojczyzny humorystycznego określenia klettarnir - dosł. skały[3].

Geografia[]

Na Odyna! Ta sekcja wymaga twojej pomocy. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki oraz ilustracje.

Wyspy Owcze z lotu ptaka

Krajobraz Wysp Owczych

Znajdujący się 430 km na południe od Islandii, 600 km na zachód od Norwegii i 300 km na północ od Szkocji archipelag zajmuje powierzchnię blisko 1400 km2 rozciągając się na długości 113 km od północy do południa i 75 km od zachodu na wschód. Linia brzegowa mierzy ok. 1100 km. Najwyższym szczytem jest Slættaratindur (882 m n.p.m.)[4].

Historia[]

Na Odyna! Ta sekcja wymaga twojej pomocy. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki oraz ilustracje.

24 czerwca 1298
wydany został Seyðabrævið (pol. List Owczy), najstarszy farerski dokument pisany, normujący hodowlę owiec na archipelagu
1846
Venceslaus Ulricus Hammershaimb stworzył zasady współczesnej gramatyki języka farerskiego
1856
zniesiony został duński monopol handlowy

Klimat[]

Storm_in_the_Faroe_Islands

Storm in the Faroe Islands

Pogoda na Wyspach bywa nieobliczalna (patrz 6:10)

Wyspy leżą w strefie klimatu umiarkowanego, chłodnego, który charakteryzuje się stosunkowo ciepłymi zimami i chłodnymi latami. Archipelag znajduje się pod wpływem ogrzewającego Prądu Zatokowego oraz chłodnych mas powietrza znad Grenlandii co objawia się częstymi zmianami pogody. Cztery pory roku w trakcie jednego farerskiego dnia nie są rzadkim zjawiskiem. Na Wyspach jest zwykle pochmurno, często występują mgły, opady i silne wiatry.

Statystyki[5][]

  • Średnia temperatura w styczniu: 3,4 C
  • Średnia temperatura w lipcu: 10,3 C
  • Dni deszczowe w roku: 210
  • Najniższa temperatura kiedykolwiek zanotowana: -12,3 C (4 marca 2001 r. na lotnisku Vága Floghavn)[6]

Kuchnia[]

Akrar.restkjøt

Baranina, z której powstanie skerpikjøt, w trakcie suszenia

Lokalnymi specjałami są głównie dania przygotowywane z baraniny, ryb, grindwali oraz ptaków (m.in. maskonurów):

  • Ræstur fiskur - suszona ryba
  • Skerpikjøt - suszona baranina podawana w cienkich, delikatnych plasterkach jako składnik "otwartych" kanapek przygotowanych na razowym chlebie
  • Garnatálg - tradycyjne danie (szczególnie popularne w Trøllanes na wyspie Kalsoy) przygotowywane z jelit przypominające nieco islandzie slátur
  • Tvøst og spik - "dwuczęściowe" danie składające się z mięsa (farer. tvøst) oraz tłuszczu (farer. spik) grindwala odławianego w trakcie tradycyjnego grindadráp (które niestety jako jedyne wieści z archipelagu przebija się do zagranicznych serwisów informacyjnych[7])


Transport[]

Faroe_Islands_helicopter

Faroe Islands helicopter

Podróż helikopterem między wyspami

Prom Jósup

Prom Jósup wpływający do portu w Nólsoy

Dojazd[]

Połączenie z resztą świata zapewniają farerskie linie lotnicze Atlantic Airways, które jako jedyne korzystają z lotniska na wyspie Vágar oferując bezpośrednie loty do Kopenhagi, Reykjaviku, Billund, Bergen i innych europejskich miast[8].

Z duńskiego Hirtshals oraz islandzkiego Seyðisfjørður połączenie promowe zapewniają linie Smyril Line.

Komunikacja wewnętrzna[]

Wszystkie wyspy (z wyjątkiem niezamieszkałej Lítla Dímun) połączone są:

  • autobusem[9] (farer. Bygdaleiðir - dosł. połączenia między wioskami): 20 linii autobusowych obsługuje państwowa firma Strandfaraskip Landsins,
  • promem[10] (farer. Oyggjaleiðir - dosł. połączenia między wyspami): 8 połączeń obsługuje państwowa firma Strandfaraskip Landsins (jedynie prom na Mykines wymaga wcześniejszej rezerwacji),
  • helikopterem[11][12] (farer. Tyrlan): loty pasażerskie odbywają się w trzy dni tygodnia - środy, piątki i niedziele (oraz od czerwca do sierpnia w poniedziałki). Państwowe dotacje sprawiają, że cena biletu jest jedną z najniższych na świecie[13],
  • podmorskimi tunelami: między Vágar i Streymoy oraz Eysturoy i Borðoy.

Wyspy[]

<places category="Wyspy archipelagu Wysp Owczych" height=700 />

Warto zabrać[]

Ubiór[]

Na Odyna! Ta sekcja wymaga twojej pomocy. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki oraz ilustracje.

Mapy i przewodniki[]

  • Føroyar, Færøerne Topografisk Atlas 1:100.000 (Kort- og Matrikelstyrelsen) ISBN 9788792107008 (wyd. 2007)
  • Føroyar Færøerne Kort / rejseguide 1:100.000 (Solberg / Freytag & Berndt) ISBN 9783707915129 (wyd. 2014)[18]
  • James Proctor, Faroe Islands, Bradt Travel Guides, 2013[19][20]

Ciekawostki[]

Kirkjubøargarður

Kirkjubøargarður i najstarszy do dzisiaj zamieszkany drewniany dom na świecie

Løgting

Løgting - budynek farerskiego parlamentu (uznawanego za najstarszy, do dziś funkcjonujący w Europie)

Føroya Bjór

Föroya Bjór, jeden z dwóch farerskich browarów

Gongin

Gongin, niegdyś głowna ulica stołecznego Tórshavn

Faroe stamp 462 the 100th faroese stamp by slania - stamp sheet

Farerski znaczek pocztowy projektu Czesława Słanii przedstawiający mieszkańców Viðareiði w tradycyjnym tańcu korowodowym

  • Ze względu na silne wiatry jedyne drzewa na archipelagu to sztuczne nasadzenia w miastach i osłoniętych od wiatru enklawach[21][22].
  • Uwzględniając wyłącznie kryteria fizyczno-geograficzne, archipelagu nie powinno zaliczać się do Europy. Od szelfu kontynentalnego oddziela je bowiem Rów Szetlandzki[23].
  • Wiele domów tradycyjnych, jak również nowo budowanych, ma dachy porośnięte trawą.
  • Pierwszy program farerskiej telewizji nadano w roku 1978.
  • Na Wyspach mieszka 50 tys. osób oraz ponad 70 tys. owiec. Miłośnicy fauny podziwiać mogą 2 miliony ptaków.
  • Farerczycy od czasów średniowiecznych używają jednostki powierzchni mørk. Określa ona obszar pozwalający na wykarmienie 32 owiec. Jej wielkość nie jest stała - jest zależna od żyzności gleby oraz ukształtowania terenu.
  • Zasady wypasu farerskich owiec określają przepisy wprowadzone w roku 1298[24].
  • Na Wyspach Owczych znajduje się:
    • osiem kwiaciarni,
    • osiem sklepów państwowego monopolu alkoholowego[25],
    • cztery rozgłośnie radiowe[26],
    • trzy skrzyżowania z sygnalizacją świetlną (wszystkie na odcinku 500 metrów ulicy w Tórshavn[27])
    • dwa browary: Okkara w Velbastaður oraz Föroya Bjór w Klaksvik,
    • 116 miejscowości[4], w tym dwie pary o identycznej nazwie:
    • jedenaście lądowisk dla helikopterów[32],
    • 13 konsulatów (wszystkie w Tórshavn)[26],
    • 61 latarni morskich[33],
    • 463 km dróg krajowych,
    • 20 tuneli (w tym dwa podmorskie i dziewięć z oświetleniem[34]) o łącznej długości 43726 metrów[35] (w tym pięć tuneli na Kalsoy),
    • dwa kina[36],
    • ponad 100 aktywnie działających zespołów muzycznych[37],
    • specjalny wydział drogówki zajmujący się potrąceniami owiec[26],
    • 19 leśnych enklaw[21].
  • Wyspy Owcze nie są członkiem Unii Europejskiej, ani porozumienia z Schengen (mimo to na granicy nie jest prowadzona kontrola paszportowa). Obywatele duńscy mieszkający na Wyspach nie są uznawani za obywateli Unii.
  • W języku farerskim występuje ok. 250 słów na określenie deszczu i ok. 350 na określenie wiatru[38].
  • Znajdujący się na wyspie Viðoy klif przylądka Enniberg jest najwyższy w Europie - ma on wysokość 745 m.
  • Wybudowany w XI wieku Kirkjubøargarður jest najstarszym do dzisiaj zamieszkanym drewnianym domem na świecie.
  • Jedyną niezamieszkaną i znajdującą się w rękach prywatnych wyspą jest Lítla Dímun.
  • Jedyną osada na Wyspach, która nie znajduje się nad morzem jest Vatnsoyrar położona nad największym farerskim jeziorem Leitisvatn[39].
  • Każde miejsce na Wyspach oddalone jest od brzegu morza o najwyżej 5 km[4].
  • Piłkarz Torkil Nielsen, zdobywca jedynej bramki w pierwszym zwycięskim spotkaniu Farerczyków w oficjalnym spotkaniu o punkty, jest również trzykrotnym indywidualnym szachowym mistrzem Wysp Owczych.
  • Nazwy północnych, sąsiadujących ze sobą wysp Kunoy i Kalsoy w dosłownym tłumaczeniu oznaczają Wyspa Kobiet i Wyspa Mężczyzn.
  • W alfabecie farerskim nie występują litery c, w oraz z, literę g czytać można na dziewięć różnych sposób (albo zupełnie ją pominąć), zaś litera ð jest zwykle niema[40].
  • Jedynymi roślinami, które można z powodzeniem hodować na Wyspach są ziemniaki (rosną pod specjalną "kołderką" z mchu), kapusta, rzepa i rabarbar (z którego Farerczycy pędzą bimber[41]).
  • Walutą obowiązująca na Wyspach jest korona duńska. Farerczycy emitują własne banknoty o nominałach 50 DKK i wyższych.
  • Olbrzymie zainteresowanie wśród filatelistów budzą farerskie znaczki pocztowe. Setny znaczek w historii farerskiej poczty zaprojektował Polak, Czesław Słania[42].


Galeria[]

Filmy[]

Źródła[]

  1. Wikipedia - Faroe Islands
  2. W. B. Lockwood, An Introduction to Modern Faroese, Føroya Skúlabókagrunnur, Tórshavn 2002, str. 12
  3. en.wiktionary.org - klettur
  4. 4,0 4,1 4,2 faroeislands.dk - Faroe Islands in a nutshell
  5. yr.no - dane dla Tórshavn
  6. mykines.info - Weather extremes for Mykines
  7. tvn24.pl - Morze pełne krwi. W jeden dzień zarżnęli 250 waleni
  8. atlantic.fo - dostępne połaczenia
  9. ssl.fo - linie autobusowe
  10. ssl.fo - linie promowe
  11. ssl.fo - rozkład lotów helikopterów
  12. atlantic.fo - rozkład lotów helikopterów
  13. atlantic.fo - tabela opłat
  14. Borðoy
  15. Kalsoy
  16. Koltur
  17. Kunoy
  18. solberg-en - FREYTAG-BERNDT Føroyar - 1:100.000
  19. bradtguides.com - James Proctor, Faroe Islands, 2013
  20. - bradtguides.com - James Proctor, Faroe Islands, 2016
  21. 21,0 21,1 dendrologi.dk - Oversigt over skovene på Færøerne
  22. havnar.blogspot.com - Świerki, cisy, daglezje - leśne enklawy Farojów
  23. wyspy-owcze.pl
  24. wyspy-owcze.pl - Przewodnik
  25. Rúsdrekkasøla landsins
  26. 26,0 26,1 26,2 faroeislands.com
  27. openstreetmap.org - Tórshavn
  28. - Nes, Eysturoy
  29. faroeislands.dk - Nes, Vágar
  30. faroeislands.dk - Syðradalur, Streymoy
  31. faroeislands.dk - Syðradalur, Kalsoy
  32. landsverk.fo - helipads
  33. landsverk.fo - Lighthouses and Sailing Routes
  34. landsverk.fo - Yvirlit yvir tunlar 2016
  35. wikipedia.org - List of tunnels of the Faroe Islands
  36. Hagstova Føroya
  37. faroe.pl - Muzyka w kulturze Wysp Owczych
  38. Marcin Michalski, Maciej Wasielewski, "81:1 Opowieści z Wysp Owczych", Wydawnictwo Czarne 2011
  39. faroeislands.dk - Vatnsoyrar
  40. W. B. Lockwood, An Introduction to Modern Faroese, Føroya Skúlabókagrunnur, Tórshavn 2002, str. 6,14,15,16
  41. faroe.pl - Vágar i Mykines
  42. Znaczki Czesława Słanii na Wikimedia Commons
Advertisement